Lagemaat uit Heerde. Een familiebedrijf dat al decennia actief is in de sloopbranche. Met de tak Lagemaat Circulair wordt de organisatie nu beheerder van materiaaldepots. Een slooplocatie is een waardevol depot vol herbruikbare bouwmaterialen. Lagemaat creëert hiermee circulaire gebouwen die tot 97% uit herwonnen materialen bestaan. Complete gebouwen krijgen op een nieuwe locatie een tweede of derde leven. Eind 2019 won Lagemaat de publieksprijs tijdens de door het innovatiehuis Noord Veluwe mede-georganiseerde ‘Veluwse Innovatieprijs’. Een mooie waardering voor hun energie, enthousiasme en lef!
“Slopen wordt omgekeerd bouwen”, vertelt Arend van de Beek. “In 2018 hebben we onze eerste gebouwen verplaatst. Dat leidde tot mooie circulaire resultaten waar wij en ook opdrachtgevers enthousiast van werden. In 2019 hebben we 23 projecten uitgevoerd; we zijn dus duidelijk aan het versnellen en opschalen. Iedereen zegt: “dit kan niet”, maar inmiddels hebben we bewezen dat het wel kan en zelfs een aantrekkelijk businessmodel is.”
Hergebruik van materialen zit traditioneel in het bloed van de slopers uit Heerde. Hoe voorkom je het kapot maken van materialen, hoe kun je ze efficiënter hergebruiken? Goed rentmeesterschap is daarbij belangrijk voor Lagemaat. Toen in 2016 het Rijksbrede Programma Circulaire Economie werd gepresenteerd en vervolgens het grondstoffenakkoord, vloeiden daar logischerwijs allerlei plannen uit voort. Arend: “De bouw- en sloopwereld moeten echt gaan veranderen. We willen en moeten met z’n allen die volledige circulariteit realiseren in 2050. De omslag die daarvoor nodig is heeft grote invloed op onze bedrijfsvoering. In 2050 is Lagemaat een hele andere organisatie. Op weg daarheen zetten we al grote stappen, in 2030 willen we met z’n allen immers al op 50% zitten.”
Een te slopen gebouw is een waardevol depot vol herbruikbare bouwmaterialen. Lagemaat beheert deze depots. Zij weten hoe een gebouw in elkaar zit, kunnen het veilig uit elkaar halen en vervolgens digitaal aanleveren bij een architect of constructeur. Gebouwen en materialen worden voorafgaand aan de demontage doormiddel van een gedetailleerde inventarisatie en 3D tekeningen in kaart gebracht. Arend: “Daar komt best wat bij kijken. De materialen worden hergebruikt en moeten bijvoorbeeld voldoen aan eisen wat betreft geluidsisolatie, veiligheid en energiebeheer. Om te kunnen bouwen moet je constructieberekeningen kunnen doen en van veel materialen een 3D computermodel hebben.”
Lagemaat gaat niet voor proeftrajecten en kleinschalig onderzoek maar wil deze manier van bouwen betaalbaar en op grote schaal toepasbaar maken. “Wij innoveren en nemen risico’s omdat we hierin geloven. Maar, niets in de huidige lineaire economie is gericht op circulair werken. Daar loop je tegenaan op het moment dat je gewoon gaat doen. Overheid, juristen, wetgevers, bouwers en fabrikanten, je merkt op alle gebieden dat men er nog niet klaar voor is. Medewerkers van een aannemer zien bijvoorbeeld niet altijd het hoe & waarom van werken met secundaire materialen. En bij het omgevingsloket loop je tegen allerlei niet eerder voorgekomen zaken aan wat betreft vergunningen. Het mooie is wel dat iedereen het belang ervan inziet en er een positieve basishouding is. Mensen willen meewerken. Daarnaast heeft Lagemaat een aantal specifieke eigenschappen die voor mij als programmamanager circulariteit positief uitpakken in deze situatie. We hebben zelf bouwkundige teams en omdat we veel asbest verwijderen weten we hoe je selectief iets uit elkaar haalt. Bovendien hebben we een mentaliteit van aanpakken. Zelfs met een onmogelijk budget en tijdspad lukt het ons toch om succesvol te zijn.”
In Heerde heeft Lagemaat al jaren geleden de uitnodigingsplanologie van de gemeente aangegrepen om een kenniscentrum circulariteit te realiseren. Een complex waarin onder andere 60 tot 120 mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan de slag zouden kunnen met het refurbishen van secundaire bouwmaterialen. Ook zullen allerlei kantoorvoorzieningen voor onderzoek, opleidingen of andere organisaties met eenzelfde missie gerealiseerd worden. Een ambitieus project vanuit een iconisch gebouw dat volledig uit secundair materiaal samengesteld gaat worden.
Circulariteit doe je niet in je ééntje. Lagemaat werkt daarom samen met diverse partijen. Arend vertelt: “We kunnen complete gebouwen pijlsnel digitaal inventariseren en op die manier materialenpaspoorten opstellen van nog te slopen/demonteren panden. We plaatsen deze data samen met inventarisaties van onze collega’s op de landelijke database van stichting insert. Door hierbij de gegevens op een slimme manier te categoriseren bieden we architecten, ontwikkelaars en bouwers inzicht in de materialen die vrijkomen. Een virtueel depot van secundaire bouwmaterialen waarmee we de totstandkoming van de circulaire economie een boost kunnen geven.”
Veel van de door Lagemaat gesloopte gebouwen bestaan qua gewicht voor 80% uit beton, dat nu meestal als laagwaardig fundatiemateriaal onder wegen wordt hergebruikt. Een ander deel wordt vermalen tot granulaat, dat (gedeeltelijk) in plaats van grind gebruikt wordt in nieuw beton. Beide opties zorgen echter nog steeds voor een behoorlijke hoeveelheid laagwaardig bruikbaar restmateriaal. Arend: “Inmiddels zijn we technisch in staat om van sloopbeton nieuw beton te maken. Samen met vijf andere slopers hebben we de ‘Circulair Mineraal’ techniek ontwikkeld waarmee we beton kunnen splitsen in grind, zand en cementsteenpoeder. Van elke ton sloopbeton houd je op die manier een ton hoogwaardig materiaal over. Dat is een prachtige ontwikkeling. Met z’n allen willen we in 2030 het gebruik van nieuw bouwmateriaal gehalveerd hebben. Als we in Nederland alle sloopbeton kunnen verwerken tot nieuw beton dan zijn we daarmee al een heel eind op weg. Vanuit de sloopindustrie willen wij ook de betonindustrie een stuk meer circulair krijgen. Meer info vind je op www.circulairmineraal.nl.